'Geestelijke opleving onder jongeren in de gereformeerde gezindte'
Hoe wonderbaar is Uw getuigenis
In 2001 startte theologiestudent Arjan Baan met enkele vrienden in Hardinxveld-Giessendam avonden voor jeugd in de gereformeerde gezindte, omdat veel jongeren het gevoel hebben dat ze te weinig 'geestelijk voedsel' ontvangen in de diensten van hun eigen kerken. Baan: ,,Samengevat hebben we voor deze jongeren maar één een radicaal antwoord: Jezus Christus, en Die gekruisigd. Hierdoor komen jongeren tot vernieuwing''. Inmiddels hebben deze jongerenavonden zich als een olievlek over de biblebelt verspreid.
Door Willem-Henri den Hartog
Op een zonnige vrijdagmiddag neem ik in Vianen bus 154 naar Nieuw-Lekkerland. Gedurende een uur zal deze bus me voeren langs allerlei mooie dorpjes in de Alblasserwaard. Het lijkt of de tijd hier heeft stil gestaan. In elk dorp staat de kerk nog letterlijk en figuurlijk in het midden van het dorp. Aan diverse dorpsbewoners valt te zien dat zij behoren tot de zogenaamde gereformeerde gezindte. Deze gezindte bestaat uit de rechterflank van de hervormde kerk, de beweging Bewaar het Pand in de Christelijke Gereformeerde kerken, de Gereformeerde Gemeenten en de Oud Gereformeerde Gemeenten. Aangekomen op mijn bestemming, praat ik met student Arjan Baan (29) en publicist Leen van Valen (56) over het geestelijk leven binnen de gereformeerde gezindte, de rol die de jongerenavonden daarin kunnen spelen en de toekomst van reformatorisch Nederland.
Onkunde
Mijn gesprekspartners zijn bestuurslid van de - in januari opgerichte - Stichting Reformatorisch Appèl (SRA), die verantwoordelijkheid draagt voor de jongerenavonden in Hardinxveld-Giessendam, Gouda, Andel en Dirksland. In het geestelijk leven van de gereformeerde gezindte is volgens Van Valen in de loop der jaren een verschil gekomen tussen de inhoud van de belijdenisgeschriften en het praktisch leven naar deze grondslag. Ook constateert hij grote onkunde over de wezenlijke waarheden van de gereformeerde religie. Hieronder verstaat hij de rechtvaardiging uit het geloof, het komen tot de Heere Jezus Christus, heiliging en leven uit Christus. Baan vult hem aan: ,,Aan de ene kant zie ik een sterke opleving onder jongeren. Ze vinden in de Heere Jezus Christus de oplossing van vragen die leven rondom de toe-eigening van het heil. Aan de andere kant zie ik helaas bij de generatie van hun (groot)ouders een bepaalde verstarring en verharding. Het gevaar is dat zij vluchten in uiterlijke vormen. Er wordt bij een groot gedeelte van hen zo weinig doorbrekend werk gevonden. Dat wil zeggen dat er geen persoonlijke geloofsdoorbraak plaatsvindt bij het zoeken van de Heere Jezus. Hun leven verandert niet. Ze komen niet tot geloofszekerheid. Verder gaat voor deze kring de slogan op 'de oudvaders worden veel geprezen, maar weinig gelezen'. Men beroept zich vaak op deze Nadere Reformatoren (bevindelijke theologen uit de Gouden Eeuw, red.), zonder er ooit een letter van gelezen te hebben''. Wat je wel vindt bij de gereformeerde gezindte is een sterk godsbesef, aldus Van Valen. ,,Het is dan wel met veel geloofsonzekerheid omhuld. Verder is in deze kringen geen sprake van een gearriveerdheid, zo van 'wij zijn allemaal kinderen Gods'. Er is bij veel reformatorischen een oprechte worsteling omtrent de dingen van God.''
Catechisatie
De onkunde en verwarring in de gereformeerde gezindte is volgens Baan onder andere te wijten aan het feit dat men is afgeweken van Gods Woord. ,,Het medicijn voor de geestelijke ziekte van veel reformatorischen is teruggaan naar de boodschap van de Reformatie, de prediking van Wet en Evangelie en de rechtvaardiging van de goddeloze'', meent hij. ,,Ik gaf pas catechisatie en merkte ook iets van deze onkunde. Ik vergelijk het met Romeinen 10:2 'dat zij een ijver tot God hebben, maar niet met verstand'. Dat betekent dat ze door allerlei godsdienstige inspanningen vrede met God proberen te krijgen. Maar we hoeven niet in de afgrond neder te dalen. In vers 8 van dat hoofdstuk staat zo treffend: 'Maar nabij u is het Woord'.Gods Woord, dat doet het! Daarop mogen en kunnen we vertrouwen! Positief vind ik overigens dat er toch veel ouderen zijn die bemoedigd worden door de geestelijke opleving onder jongeren. Deze vaders en moeders in Israël - zij die zeker zijn van hun heil - is de jeugd op het hart gebonden en in hun gebed leven ze mee met de jeugd.''
,,Toen ik die onkunde bij mijn catechisanten bemerkte, heb ik de Heere gevraagd wat er mis is in heel de kerk. De Heere heeft me gewezen op Jozua 7, waar gesproken wordt over een ban in het leger. Ik vroeg me af wat die ban zou zijn. Toen kwam ik bij Jacobus 4 vers 3 terecht, waar staat 'Gij bidt, en gij ontvangt niet, omdat gij kwalijk bidt, opdat gij het in uw wellusten doorbrengen zoudt'. Dit wijst op de houding van veel reformatorische jongeren en ouderen. Men bidt dagelijks om bekering, 'een nieuw hart krijgen' zoals dat dan heet, maar men houdt met alle gemak allerlei zonden aan de hand. Ik ontmoet jongeren die bewust een zondig leven erop na houden en toch iedere dag om bekering bidden. Men is vervolgens verbolgen dat God geen antwoord geeft. Jongeren moeten breken met popmuziek, internetverslaving, seksuele zonden, drankzucht en met het materialisme!"
Wettisch
Arjan Baan herkent zich wel in de jongeren die hij tegenkomt. Hij is in een warm hervormd nest opgegroeid. Hij leidde echter een dubbelhartig leven. ,,Zondags twee keer naar de kerk, doordeweeks nog een extra dienst meepikken, maar daarnaast was ik een goede klant van kroegen en disco's. Toen heeft de Heere me stilgezet. Echter, ik werd erg wettisch en het zwaarste was niet zwaar genoeg voor me. Ik dacht dat christen-zijn afhing van je uiterlijk, bijvoorbeeld degelijke kleding. Ik ging alleen maar wroeten in mezelf en het werd steeds donkerder en donkerder in mijn leven. Totdat een predikant aan me vroeg: 'Arjan, je hebt wel een verandering meegemaakt. maar vertel me eens: Wie is Christus nu voor je?'. Heel mijn wettische godsdienst werd aan stukken geslagen. Ik mocht zien dat Christus in de aanbieding van Zijn genade ook tot mij kwam. Door de Heilige Geest kon ik alleen maar amen zeggen. Mijn problemen zag ik ook bij veel jeugd in mijn omgeving. Ik had toen nog maar één begeerte, namelijk dat dit Evangelie van vrije genade ook kracht zou doen in het leven van andere jongeren. Vanuit Psalm 85 werd ik eigenlijk op het spoor gezet om samen met een paar vrienden avonden voor deze zoekende jongeren te gaan organiseren. We gingen predikanten uitnodigen die een gewillige Christus voor onwillige zondaren verkondigen. Op de eerste avond kwamen er 125 jongeren."
Leen van Valen herkent zich in het geestelijk leven van zijn broeder. ,,Ik heb jarenlang geworsteld met de zekerheid van het heil, de vraag: hoe kom ik tot de Heere Jezus? Ik had af en toe wel eens indrukken van God maar bleef wettisch leven. Via de Schotse schrijvers ging er een wereld voor me open. Namelijk de gewilligheid van de Heere Jezus en de eenvoud van het geloof. Dit eenvoudig geloof houdt in dat je mag komen bij Hem zoals je bent en dat je niet hoeft te wachten op een hele diepe zondekennis of allerhande geschiktheden. Die genade is voor mij werkelijkheid geworden. Ook ik zag in mijn omgeving vele mensen die maar bleven tobben. Ik kreeg een verlangen naar een opwekking en zes jaar geleden mocht ik geloven dat de Heere onder de jeugd nog grote dingen zou willen doen. Toen ik dat van Arjan en de jongerenavonden hoorde, sprong mijn hart op van vreugde. Ik ben bij dit werk betrokken geraakt en nu zitten we samen in het bestuur van de SRA. Naast de jongerenavonden - en de bandjes die we hiervan uitgeven - gaan we in de toekomst ook conferenties organiseren en proberen we onze refo-jeugd die naar refo-cafe's en disco's gaan te bereiken met het Evangelie."
Jongerenavonden
De jongerenavonden zijn de belangrijkste activiteit van de SRA (soortgelijke avonden gingen ook van start in Barneveld, Wierden en Kesteren). De avonden zijn geen vervanging van de kerkdienst, maar zijn een ontmoetingsplaats voor jongeren waar zij horen spreken over geloofsvragen. De SRA hoopt dat deze jongeren dienstbaar en vruchtbaar mogen worden in de eigen gemeente.
Op een jongerenavond houdt een dominee of evangelist een lezing van krap een uur en na de pauze kunnen eventuele vragen beantwoord worden en zingt men ter afsluiting een psalm op hele noten. Het unieke van zo'n avond is de heldere boodschap van Wet en Evangelie. De Wet wil zeggen dat de mens in de prediking wordt voorgehouden dat alles wat hij of zij doet om God te behagen tevergeefs is, dat hij of zij totaal verloren is. Daarop volgt dan het aanbod van het Evangelie: een rijke Christus voor een arme zondaar. De aanbieding van genade is niet zozeer een appèl op onze verantwoordelijkheid, alswel een middel waarmee God de doden tot het leven roept. Door het aanbod van genade zal de Heilige Geest mensen uit de strikken van Satan halen.
Binnen sommige kerken in de gereformeerde gezindte is men afgeweken van de boodschap van de Reformatie. Vandaar dat een heldere, éénvoudige prediking van het kruis van Christus zo broodnodig is. Jongeren krijgen vanaf sommige kansels een ingewikkelde, voorwaardelijke prediking te horen. Hierdoor raken vele zielen verstrikt in een geestelijk doolhof.
Het grote gevaar van deze prediking is grote vrijblijvendheid: je kunt zelf toch niets doen. ,,De hoorders worden opgeroepen om maar te wachten, te bidden, te zoeken, maar niet om dadelijk tot de Heere Jezus te komen'', merkt Van Valen bewogen op. ,,Kortom: teruggeworpen op zichzelf en niet heengewezen naar het Lam Gods''. Baan: ,,In onze lezingen pogen we het bevindelijke element niet te vergeten. We gaan in op ervaringen van jongeren, hun worstelingen, hun pogingen om zichzelf met de wet staande te houden voor God, hun onzekerheden en twijfels, hun gevoelens van zonde, waardoor ze denken dat het aanbod van genade voor hen te hoog en te groot is. Samengevat hebben we voor deze jongeren maar één een radicaal antwoord: Jezus Christus, en Die gekruisigd. Hierdoor komen jongeren tot vernieuwing. We proberen sprekers te vragen die dat onvoorwaardelijk aanbod voorstaan zoals ds. D.J. Budding, ds. H. Van den Belt, ds. A.A. Egas, ds. A. Simons, evangelist M.C. Schreur, dr. P. de Vries, ds. J. Westerink, ds. M.J. Kater en evangelist W. den Hertog. We vinden het belangrijk om te benadrukken dat de Heilige Geest een dode zondaar levend maakt.''
Impact
Op de vraag wat voor een impact deze boodschap op de jongeren heeft, reageert Baan: ,,We mogen echt zien dat er harten worden vernieuwd, dat er levens worden veranderd, dat zonden vaarwel worden gezegd en dat jongeren een christelijke levenswandel betrachten. Jongeren vragen zich af: 'Heere wat wilt gij dat ik doen zal?' Het mooiste is evenwel dat ze een warm hart krijgen voor anderen, zoals hun broers, zussen en ouders. Ze proberen het Evangelie zelf door te geven''. Van Valen: ,,De avonden hebben echt een behoorlijke impact op gezinnen. Natuurlijk is er ook verzet, maar aan de andere kant mogen we zien dat door middel van een jongere ook vader en moeder voor het Evangelie worden ingewonnen. Het is een proces, er ontstaan gesprekken over geestelijke zaken in gezinnen. Ouders zien aan hun kinderen iets bijzonders, ze kunnen niet meer zeggen 'dat veranderde leven is niet van God'. Wij willen nooit polarisatie stimuleren. Sommige gemeentes hebben moeite met onze activiteiten, maar een meerderheid steunt ze van harte. In de toekomst proberen we via onze gesprekskringen, conferenties en website een stuk nazorg te bieden. Op de conferenties zal het meer gaan over heiliging, het groeien in genade."
Veelal komen serieuze jongeren naar de avonden. Jongelui die bezig zijn met de vraag naar de toe-eigening van het heil. Het is dus niet een verantwoord avondje uit om een gelijkgezinde partner te vinden. Ouderen zijn hartelijk welkom, maar bewust spreken de predikanten de mensen in de jij-vorm aan. Op de avonden is circa 30 procent van een oudere generatie. Een opmerkelijke groep onder hen is die tussen de 25 en 35 jaar. Dit is een generatie die - in tegenstelling tot hun ouders - niet echt hard voor een eigen bestaan hoeft te strijden. Op jonge leeftijd hebben ze alles al. Hierdoor kan een leegte ontstaan, waardoor ze op zoek gaan naar werkelijke levensvervulling. Op de jongerenavonden vinden ze antwoorden. Baan: ,,Dit is een strategische generatie voor de gereformeerde gezindte. Op hun werk worden ze ter verantwoording geroepen. Als in deze groep het Evangelie weer gesmaakt en ervaren mag worden en deze mensen tot geloofszekerheid mogen komen, dan gaan vanzelf de evangelisten uit onze reformatorische traditie de wereld in. We beginnen dus bewust met de evangelieverkondiging bij onze eigen achterban. Mensen uit de wereld hebben doorgaans geen Godsbesef meer. Bij onze traditie is er nog een sterk besef van God, hemel en hel. Veelal zit men met de vraag 'hoe kan ik de helse verdoemenis ontvlieden?'."
Eenzijdig
In de loop der tijd is verzet gekomen tegen de jongerenavonden. Ds. Kort uit Rijssen en het blad De Saambinder trokken nogal van leer tegen de avonden. Van Valen licht toe waar deze kritiek uit bestond: ,,Men verweet ons een eenzijdige belichting van de waarheid van Gods Woord, het aanbod van genade zou te veel aandacht krijgen. Er was een zekere vrees voor een oppervlakkig aannemen van de Heere Jezus. We hebben enerzijds die kritiek op ons in laten werken en onszelf afgevraagd of we inderdaad eenzijdig zijn. Aan de andere kant staan we open voor gesprek.'' Baan: ,,Naar aanleiding van de kritiek zullen we het komende seizoen ook thema's aan de orde stellen, zoals: de noodzaak tot zelfonderzoek en de onmacht, de onkunde en de onwil van de mens. We proberen ervoor te waken dat de avonden dogmatisch voorspelbaar worden. We zien vrucht op het werk, dat geeft ons alleen maar moed om door te gaan. We gaan niet inhoudelijk reageren op de kritiek, maar leggen het in gebed bij de Heere neer en zeggen: 'Doorgrond en ken ons hart, o Heer, is 't geen we denken niet tot Uw eer, beproef ons dan, Heere." Van Valen: ,,Het boek Protestantse Vader ik klaag u aan, dat ds. H.J. Hegger rond deze tijd laat verschijnen, laten we voor zijn rekening." In dit boek weerspreekt ds. Hegger op scherpe wijze de kritiek die er is gekomen op de jongerenavonden. ,,De toon waarop Hegger spreekt is er een waar de SRA niet achter staat. Het gaat ons om één zaak: de goedkeuring van de Heere zelf; we verlangen ernaar om slechts te doen wat Hij wil. Zijn gunst maakt ons rijk, niet die van mensen, ook niet die van dominees".
Verootmoediging
Van Valen vindt het belangrijk dat we ons als kerken en land verootmoedigen. ,,Als SRA willen we benadrukken dat we collectief voor de Heere in de schuld moeten komen. Naar de omstandigheden gezien is de toestand van volk en kerk hopeloos, maar bij de Heere is niets onmogelijk. Hij kan in de meest onmogelijke situaties een deur openen. Het gebed is daarbij een te veel verwaarloosd middel. We zullen als kerk van Nederland weer opnieuw moeten leren bidden. Op de kracht van de voorbede wil de Heere nog wonderen werken. We hebben een God van hoop en daarom is er hoop. Een levende Christus!"